وسواس فکری عملی یا همان بیماری ocd یکی از انواع اختلال های روانی است که زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. این اختلال افکار، تصاویر، تردیدها و نگرانیهای غیر منطقی را به صورت مداوم در ذهن بیمار ایجاد میکند. اغلب افراد مبتلا به اختلال ocd به دلیل داشتن افکار وسواسی، اضطراب و استرس شدیدی را تجربه میکنند، به نحوی که زندگی روزمره آنها مختل میشود.
از طرفی، فرد درگیر بیماری وسواس فکری عملی، معمولا برای کاهش سطح اضطراب ناشی از افکار وسواسی، کارهای اجباری انجام میدهد که این کارها نه تنها زمان زیادی را از شخص میگیرند، بلکه کیفیت زندگی و عملکرد روزانه او را تحت تاثیر قرار میدهند.
اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی یکی از انواع اختلالات روانی پیچیده است که باعث میشود، فرد مبتلا به اختلال ocd درگیر چرخه وسواس و اجبار شود. در واقع، اختلال وسواس با افکار و تصاویر ناخواسته به صورت ناگهانی در ذهن فرد جریان پیدا میکند و باعث ایجاد استرس و اضطراب شدید میشود. به دنبال این افکار وسواسی، فرد مبتلا به OCD رفتارهای تکراری و اجباری انجام میدهد تا شدت اضطراب ناشی از افکار وسواسی کاهش یابند. به عنوان مثال، دستهای خود را به طور مکرر میشوید، قفل دربها را دائما چک میکند یا در تلاش است اشیاء را به صورت خاص مرتب کند.
در اغلب موارد، افراد مبتلا به OCD میدانند که افکار و رفتارهای آنها غیر منطقی هستند، اما نمیتوانند کنترلشان کنند. در واقع، اگر تغییری در روند کار، زندگی، سلامتی و روابط افراد مبتلا به اختلال ocd رخ دهد و آنها نتوانند فعالیت مورد نظر خود را طبق الگوی همیشگی انجام دهند، دچار اضطراب و پریشانی شدیدی میشوند
علائم وسواس فکری (OCD)
افراد مبتلا به بیماری ocd معمولا دارای ویژگی و علائم زیر هستند:
- این افراد معمولا درگیر افکار، تصاویر ذهنی و نگرانیهای مکرر و ناخواسته میشوند که بسیار آزاردهنده هستند.
- این افراد احساس میکنند باید یک سری کارهای تکراری مانند شستن مکرر دستها یا چک کردن دائم وسایل را انجام دهند تا اضطراب ناشی از افکار وسواسی آنها کاهش یابند.
- افراد مبتلا به وسواس فکری عملی از افکار و رفتار غیر منطقی خود آگاه هستند، اما احساس میکنند نمیتوانند جلوی آنها را بگیرند.
- افکار وسواسی و رفتارهای اجباری زمان زیادی از فرد میگیرند و باعث ایجاد اختلال در عملکرد روزانه او میشوند.
- معمولا فرد مبتلا به OCD از قرار گرفتن در موقعیتها و مکانهایی که ممکن است باعث برانگیخته شدن افکار وسواسی شوند، اجتناب میکند.
علت اختلال ocd
در حال حاضر، علت اصلی اختلال وسواس او سی دی مشخص نیست و دانشمندان تنها یک سری عوامل را در بروز آن موثر میدانند که عبارتاند از:
- ژنتیک
- تغییرات مغزی
- تجربه رویداد استرسزا و تروما مخصوصا در کودکی
- باورهای غلط و تفکر نادرست در مورد مسئولیتپذیری، خطر و آسیب
- سندرم پانداس (نوعی اختلال عصبی خودایمنی در کودکان که با عفونتهای استرپتوکوکی مرتبط است.)
اختلال وسواس فکری در کودکان
معمولا علائم اختلال ocd در دوره بلوغ ظاهر میشوند، اما برخی تحقیقات نشان دادهاند وسواس فکری عملی ممکن است بین سن هشت تا ۱۲ سالگی بروز پیدا کند. در اغلب موارد کودکان، ویژگیهای مرتبط با OCD را همانند بزرگسالان تجربه میکنند. شروع این اختلال در اواخر دوره کودکی و اوایل دوره نوجوانی با نوسانات خلقی و تغییرات زیادی همراه است. معمولا اختلال وسواس او سی دی در اوایل دوره بلوغ، عملکرد تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی نوجوانان را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد.
علائم اختلال وسواس عملی
بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس میدانند که این ترس و اضطراب آنها منطقی نیست و سعی میکنند آن را نادیده بگیرند و سرکوب کنند. گاهی هم برای رهایی موقت از آن، یک رفتار تکراری انجام میدهند.
وسواس عملی همین رفتاری است که دائماً تکرار میشود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش پیدا کند. وسواس عملی لزوماً با ریشههای اضطراب ارتباط منطقی ندارد. نمونههایی از وسواس عملی:
- شستن دست یا حمام زیاد و مداوم
- پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیرهی در
- چک کردن مداوم قفل یا اجاق گاز
- شمردن مکرر اجسام و اشیا
- چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
- خوردن غذاها با ترتیب بسیار خاص
- تکرار دعایی خاص به طور مداوم
تأثیرات وسواس (OCD) بر روی زندگی فرد مبتلا
- اتلاف وقت
- عدم توانایی در تمرکز حواس و ایجاد حواسپرتی
- بازماندن از کارهای اصلی (از جمله تحصیل علم، مطالعه و درس خواندن و بهدنبال آن افت تحصیلی)
- خستگی ذهن و بیحوصله شدن فرد برای فکر کردن درمورد موضوعات مهم و اساسیِ زندگی و تحصیلی
- مشکل در برقراری ارتباط و کاهش کیفیت زندگی.
همهگیری
- مردان و زنان به یک اندازه ممکن است به اختلال وسواسیِ جبری مبتلا شوند. اما ابتلاء به این اختلال در مردان عمدتاً در سنین پایینتری نسبت به زنان روی میدهد.
- احتمال تطابق در دو قلو های همسان بالاتر است.
- وراثت عاملی برای وقوع وسواس است؛ بهطوریکه اگر کسی در خانواده دارای پدر و مادر وسواسی باشد، احتمال اینکه فرزند نیز به وسواس مبتلا شود، وجود دارد.
درمان اختلال وسواس
موفقترین درمان برای اختلال وسواس به کار بردن ترکیب دارودرمانی و رواندرمانیست. گاهی افسردگی یا یک بیماری دیگر علاوه بر اختلال وسواس در فرد وجود دارد و درمان آن بیماری، به کنترل وسواس بسیار کمک میکند. پیدا کردن درمان ایدهآل برای هر فرد مبتلا به بیماری وسواس همیشه راحت نیست و گاهی باید چندین و چند بار به همان پزشک متخصص اعصاب و روان مراجعه کنیم و درمانهای مختلف را بیازماییم تا به بهبودی دست پیدا کنیم.
تکنیکهای رواندرمانی متعددی برای کمک به درمان مبتلایان به وسواس وجود دارد. مهم است در مرحله نخست، بیمار آموزش لازم را درباره ماهیت وسواس و درمانها دریافت کند و حمایت لازم را از خانواده، دوستان و گروه های حمایتی بگیرد.